Ręczne prace transportowe – najważniejsze przepisy BHP
Ręczne prace transportowe to prace polegające na transportowaniu lub podtrzymywaniu ładunków. Wydają się proste, ale należą do jednych z najczęstszych źródeł urazów w miejscu pracy. Nieprawidłowe przenoszenie czy przesuwanie ciężkich przedmiotów może prowadzić do przeciążeń kręgosłupa, nadwyrężeń mięśni i innych kontuzji, które mogą być przyczyną długotrwałej niezdolności do pracy. Przestrzeganie przepisów BHP wpływa na wydajność pracy, ale i pozwala zapobiegać urazom. Jakie przepisy regulują takie prace i jakie są podstawowe zasady BHP przy ich wykonywaniu?
Na czym polegają ręczne prace transportowe i dla jakich branż są typowe?
Prace związane z wysiłkiem fizycznym stwarzają zagrożenia dla zdrowia pracowników, zwłaszcza gdy wykonywane są nieprawidłowo. Przepisy ich dotyczące określają m.in. dopuszczalne normy obciążenia, zasady organizacji stanowisk pracy i obowiązki pracodawcy w zakresie tworzenia bezpiecznych warunków pracy. Ich celem jest przede wszystkim ochrona zdrowia i życia pracowników, ale także standaryzacja pracy, zwiększenie ich efektywności i wprowadzanie ergonomicznych rozwiązań, które ułatwiają pracownikom wykonywanie codziennych obowiązków. Kwestie związane z ręcznymi pracami transportowymi reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki społecznej w sprawie BHP przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym. Zgodnie z tym rozporządzeniem pod pojęciem „ręczne prace transportowe” rozumie się każdy rodzaj transportowania lub podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej pracowników. Przemieszczanie może odbywać się poprzez: unoszenie, podnoszenie, układanie, pchanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie.
Z ręcznymi pracami transportowymi spotkać można się w różnych branżach i miejscach pracy. Np.:
- magazyny (podnoszenie paczek, przenoszenie ich między regałami, załadunki i rozładunki aut, kompletowanie zamówień),
- budownictwo (przenoszenie elementów konstrukcyjnych i materiałów budowlanych),
- handel i gastronomia (obsługa dostaw, wykładanie towaru na półki, przenoszenie ciężkich kartonów),
- rolnictwo i ogrodnictwo (przenoszenie zbiorów, transport skrzynek, worków i narzędzi).
Wymogi dotyczące organizacji pracy
Zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym ręcznych prac transportowych pracodawca ma obowiązek stosować rozwiązanie techniczne i organizacyjne, które zmierzają do wyeliminowania takich prac. Jeśli jednak nie jest to możliwe, konieczne jest zmniejszenie uciążliwości i zagrożeń związanych z ich wykonywaniem. Praca powinna być odpowiednio zorganizowana, a pracownicy wyposażeni w niezbędny sprzęt pomocniczy i środki ochrony indywidualnej. Sprzęt pomocniczy powinien być dobrany do wielkości, masy i rodzaju przemieszczanych przedmiotów i zapewniać dogodne wykonywanie pracy.
Właściwa organizacja pracy pozwala ograniczyć ryzyko urazów wynikających z przeciążeń podczas przenoszenia i manipulowania przedmiotami. Metody pracy powinny w szczególności zapewniać:
- ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego (m.in. przez zapewnienie odpowiednich przerw w pracy),
- wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego, a zwłaszcza urazów kręgosłupa,
- ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów,
- uwzględnienie wymagań ergonomii.
Przepisy wskazują, że w niektórych sytuacjach należy brać pod uwagę konieczność unikania ręcznego przemieszczania przedmiotów. Zachodzi ona m.in., gdy: przedmioty są zbyt duże, nieporęczne lub trudne do utrzymania, przedmiot jest niestabilny lub jego zawartość może się przemieszczać, kształt lub struktura przedmiotu może powodować urazy pracowników, podłoga i powierzchnia robocza mają różne poziomy, powierzchnia jest nierówna lub w inny sposób stwarza zagrożenie przy poruszaniu się, przedmiot ogranicza pole widzenia pracownika, warunki (temperatura, wilgotność, wentylacja) są niedostosowane do wykonywanej pracy.
Bezpieczne warunki pracy przy podnoszeniu i przenoszeniu przedmiotów
Jednym z podstawowych wymogów jest zapewnienie ergonoczminych i bezpiecznych warunków pracy. Podnoszenie i przemieszczanie przedmiotów nie powinno stwarzać dla pracownika zagrożenia. Paczki, kartony i inne ładunki muszą być stabilne i łatwe do uchwycenia, a ostre i wystające elementy, które mogłyby powodować urazy, muszą być odpowiednio zabezpieczone. Opakowania powinny być wykonane z wytrzymałych materiałów, a jeśli ich kształt uniemożliwia bezpieczne manipulowanie, powinny być one wyposażone w odpowiednie uchwyty. Jeśli przedmioty są niestabilne, nieporęczne, mają zmienny środek ciężkości lub w inny sposób, ze względu na kształt, masę, właściwości, mogą spowodować zagrożenie wypadkowe, pracodawca ma obowiązek zapewnić instrukcję ze szczegółowymi zasadami bezpiecznego postępowania przy przemieszczaniu takich przedmiotów.
Przy ręcznych pracach transportowych ważny jest nie tylko sposób przenoszenia przedmiotów i ich specyfikacja, ale także warunki panujące w miejscu pracy. Niezbędne jest zapewnienie pracownikom wystarczającej przestrzeni, umożliwiającej zachowanie prawidłowej pozycji ciała. Drogi komunikacyjne powinny być wolne od przeszkód, odpowiednio szerokie i dobrze oświetlone, aby możliwe było swobodne przemieszczanie ładunków. Powierzchnia, po której przemieszcza się przedmioty, powinna być równa i stabilna, nie może być śliska. Niedopuszczalne jest:
- ręczne przemieszczanie przedmiotów przez pomieszczenia, schody, korytarze albo drzwi zbyt wąskie w stosunku do tych przedmiotów, jeśli stwarza to zagrożenie wypadkowe;
- przenoszenie i przetaczanie przedmiotów po pochylniach niezwiązanych w sposób stały z konstrukcją budynku, o kącie nachylenia ponad 15°, oraz przenoszenie po schodach o kącie nachylenia ponad 60°;
- przebywanie pracownika między legarami podczas przetaczania przedmiotów po pochyło ustawionych legarach.
Dopuszczalne normy dźwigania
Dopuszczalne masy przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez jednego pracownika
| Rodzaj pracy | Kobiety | Mężczyźni |
| Podnoszenie i przenoszenie | 12 kg – praca stała 20 kg – praca dorywcza | 30 kg – praca stała 50 kg – praca dorywcza |
| Podnoszenie powyżej obręczy barkowej | 8 kg – praca stała 14 kg – praca dorywcza | 21 kg – praca stała 35 kg – praca dorywcza |
| Przedmioty przenoszone na odległość przekraczającą 25 m | 12 kg | 30 kg |
| Przedmioty przenoszone pod górę po nierównej powierzchni, pochylniach lub schodach o max kącie nachylenia nie przekraczającym 30° i wysokości przekraczającej 4 m | 12 kg | 30 kg |
| Przedmioty przenoszone pod górę po nierównej powierzchni, pochylniach lub schodach o max kącie nachylenia przekraczającym 30° i wysokości przekraczającej 4 m | 8 kg – praca stała 12 kg – praca dorywcza | 20 kg – praca stała 30 kg – praca dorywcza |
Dopuszczalne masy przedmiotów – zespołowe ręczne przemieszczanie przedmiotów
| Rodzaj pracy | Max masa na jednego pracownika – kobiety | Max masa na jednego pracownika – mężczyźni |
| Przenoszenie przedmiotów o długości przekraczającej 4 m i masie przekraczającej 30 kg (dla mężczyzn) i 20 kg (dla kobiet) | 10 kg – praca stała 17 kg – praca dorywcza | 25 kg – praca stała 42 kg – praca dorywcza |
Przepisy wskazują, że niedopuszczalne jest ręczne przemieszczanie przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m lub o masie przekraczającej: 500 kg – dla mężczyzn, 200 kg – dla kobiet.
Ręczne prace transportowe – FAQ
Ręczne prace transportowe to wszelki czynności polegające na podnoszeniu, podtrzymywaniu, przenoszeniu, pchaniu, ciągnięciu, układaniu, przesuwaniu, przetoczeniu lub przewożeniu ładunków, przedmiotów lub materiałów – przez jednego lub więcej pracowników.
Przestrzeganie przepisów BHP i właściwa organizacja pracy przy przenoszeniu różnych ładunków, materiałów itp. zmniejsza ryzyko powstawania kontuzji i pozwala lepiej chronić pracowników przed urazami i przeciążeniami układu mięśniowo-szkieletowego, szczególnie kręgosłupa.
Normy zależą od rodzaju i warunków wykonywanej pracy. Są różne dla kobiet i dla mężczyzn, różnią się w zależności od tego, czy praca jest dorywcza, czy stała, i w zależności od tego, czy chodzi o podnoszenie przedmiotów przez jednego pracownika, czy zespołowe. Dla podnoszenia i przenoszenia przedmiotów przez jedną osobę są to: dla kobiet – 12 kg przy pracy stałej i 20 kg przy pracy dorywczej, dla mężczyzn – 30 kg przy pracy stałej i 50 kg przy pracy dorywczej.
