Pomieszczenia socjalne dla pracowników – oznakowanie i przepisy
Pomieszczenia socjalne, takie jak toalety, szatnie, jadalnie czy miejsca odpoczynku, są nieodłącznym elementem infrastruktury każdego miejsca pracy. Aby spełniały swoją funkcją, powinny odpowiadać wymaganiom określonym w przepisach (rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów BHP) oraz być odpowiednio oznakowane. Właściwe oznakowanie pomieszczeń socjalnych ma znaczenie ze względu na bezpieczeństwo i komfort pracy, a także organizację przestrzeni miejsca pracy.
Pomieszczenia socjalne w zakładzie pracy
Każdy zakład pracy, niezależnie od branży i wielkości, ma obowiązek zapewnić pracownikom odpowiednie warunki socjalne. W rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów BHP nie pojawia się termin „pomieszczenia socjalne”. Znajdują się tam jednak przepisy dotyczące pomieszczeń higienicznosanitarnych, przez które należy rozumieć szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie (z wyjątkiem stołówek), pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży roboczej lub ochronnej. W tym kontekście pomieszczenia socjalne to pomieszczenia przeznaczone do zaspokajania podstawowych potrzeb pracowników, związanych z higieną, spożywaniem posiłków i odpoczynkiem. Powinny być one dostosowane do liczby zatrudnionych osób i warunków w miejscu pracy.
Rodzaje pomieszczeń socjalnych
Toalety i umywalnie
Dostęp do toalety to jedna z podstawowych potrzeb człowieka. Brak ustępów nie tylko powoduje dyskomfort, ale narusza też godność pracownika. Toalety powinny być rozmieszczone w sposób zapewniający wygodny i bezpieczny dostęp do nich dla wszystkich pracowników. Z kolei umywalnie i pomieszczenia z natryskami umożliwiają utrzymanie higieny osobistej. Są szczególnie istotne w przypadku prac szczególnie brudzących i przy pracach, w których pracownicy mają kontakt z substancjami szkodliwymi lub zakaźnymi.
Szatnie
Szatnie powinny umożliwiać przechowywanie odzieży. Zgodnie z przepisami powinny być urządzane w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach – suchych, oświetlonych światłem dziennym (w miarę możliwości), o odpowiedniej wentylacji. Wyróżnia się szatnie odzieży własnej pracowników, odzieży roboczej i ochronnej, podstawowe i przepustowe.
Jadalnie
Pracownicy muszą mieć zapewnione miejsce, w których mogą w komfortowych warunkach zjeść posiłek. W mniejszych firmach dopuszczalne jest wydzielenie aneksu wyposażonego np. w stolik, krzesła, czajnik i lodówko. W większych zakładach (powyżej dwudziestu pracowników na jednej zmianie) pracodawca ma obowiązek utworzenia specjalnego pomieszczenia do spożywania posiłków. W jadalni, w widocznych miejscach, powinny być umieszczone napisy lub znaki informujące o zakazie palenia tytoniu.
Pomieszczenia dla kobiet w ciąży
Zgodnie z przepisami w zakładach, które zatrudniają na jednej zmianie więcej niż dwadzieścia kobiet w jednym budynku, konieczne jest zapewnienie pomieszczenia z miejscami do wypoczynku w pozycji leżącej dla kobiet w ciąży i karmiących matek (co najmniej jedno miejsce na trzysta kobiet zatrudnionych na jednej zmianie).
Pomieszczenia do ogrzewania się pracowników
W przypadku prac wykonywanych na otwartej przestrzeni, zwłaszcza w okresie zimowym, lub w nieogrzewanych pomieszczeniach pracodawca powinien zapewnić pomieszczenie umożliwiające schronienie się przed opadami, ogrzanie się i zmianę odzieży. Tego typu pomieszczenia powinny być wyposażone w urządzenia do podgrzewania posiłków.
Palarnie
W wielu zakładach pracy obowiązuje zakaz palenia w budynkach. Przepisy dopuszczają jednak możliwość utworzenia wydzielonych palarni. Muszą być one odpowiednio przystosowane, wyposażone odpowiednią liczbę popielniczek i sprawną wentylację. Palarnie oznacza się specjalnymi znakami.
Pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży roboczej i ochronnej
Jeśli odzież jest zabrudzona, może stać się źródłem skażenia lub w zakładzie obowiązują specjalne względy higieny produkcji, w zakładzie powinna być urządzona specjalna pralnia. Przy pralni powinna być zapewniona również możliwość odpylania, degazacji, dezynfekcji, suszenia i naprawy odzieży ochronnej oraz roboczej.
Pomieszczenia socjalne dla pracowników – oznakowanie i jego rola
Oznakowanie w miejscu pracy pełni bardzo ważne funkcje – z jednej strony pomaga pracownikom, ale też klientom i interesantom w poruszaniu się po danej przestrzeni, a z drugiej stanowi kluczowy element systemu bezpieczeństwa. Znaki związane z bezpieczeństwem, czyli m.in. znaki ewakuacyjne, znaki ochrony ppoż., znaki BHP (ostrzegawcze, zakazu, nakazu i informacyjne), są obligatoryjne. W określonych miejscach i w określonych warunkach muszą być stosowane. Przepisy dokładnie określają ich wygląd, a także to, gdzie i w jaki sposób należy je umieszczać. Nieco inaczej wygląda kwestia znaków i piktogramów o charakterze czysto informacyjnym, np. tych wskazujących lokalizację pomieszczeń socjalnych. Te nie muszą spełniać żadnych norm, nie ma wymagań, co do ich wyglądu, kolorystyki czy znajdujących się na nich elementów graficznych. Panuje tu dość duża dowolność. Można wykorzystać gotowe znaki lub znaki na zamówienie, dostosowane do estetyki wnętrz. Warto jednak pamiętać, że oznakowanie powinno być przede wszystkim funkcjonalne – wyraźne, trwałe i czytelne. Chociaż ich stosowanie nie jest obowiązkowe, porządkują one przestrzeń, dzięki czemu jest ona bardziej przyjazna i łatwiej się po niej poruszać.
Najczęściej stosowane oznaczenia
Odpowiednie oznakowanie pomieszczeń socjalnych to nie tylko kwestia estetyki, ale również czytelnej komunikacji. Do oznakowania najczęściej stosuje się:
- proste tabliczki z napisami (np. pomieszczenie socjalne, pomieszczenie gospodarcze, toaleta),
- znaki realistyczne,
- tabliczki z piktogramami informacyjnymi – bardzo uniwersalne, z prostymi elementami graficznymi, których znacznie łatwo odczytać.
Aby uniknąć częstej wymiany oznakowania, najlepiej postawić na znaki o dużej trwałości, wykonane z materiałów odpornych na wilgoć, zabrudzenia, uszkodzenia mechaniczne. Dobrze sprawdzą się np. znaki z PCV, znaki z dibondu i znaki z plexi, znaki na folii samoprzylepnej.
Ważne, by znaki umieszczone były w odpowiedn sposób, najlepiej na wysokości wzroku, tak by można było dostrzec je z większej odległości.
Najczęściej spotykane oznaczenia i piktogramy
- Toalety (WC): piktogram przedstawiający symbol kobiety/mężczyzny, odpowiedni napis (WC, toaleta). W przypadku toalet przystosowanych dla osób z niepełnosprawnościami stosuje się napis, np. WC, i symbol wózka inwalidzkiego.
- Umywalnie i prysznice: symbol kranu, prysznica, dłoni pod wodą.
- Szatnie i przebieralnie: piktogram przedstawiający szafkę, ubranie, wieszak, tabliczki z napisami: szatnia, damska/męska.
- Pomieszczenia przeznaczone do spożywania posiłków: symbol noża i widelca, talerza, filiżanki lub jedzenia. W jadalniach musi znajdować się znak dotyczący zakazu palenia.
- Palarnie: palarnie powinny być właściwie oznakowane, znakami wskazującymi na charakter pomieszczenia, np. symbol papierosa i napis „tu wolno palić”.
Pomieszczenia socjalne dla pracowników: przepisy i oznakowanie – FAQ
Pomieszczenia socjalne to pomieszczenia w zakładzie pracy, które służą zaspokajaniu podstawowych potrzeb pracowników – higienicznych, żywieniowych, związanych z wypoczynkiem. Należą do nich m.in. toalety, szatnie, jadalnie, umywalnie, palarnie, miejsca, w których pracownicy mogą się ogrzać.
Zgodnie z przepisami ustępy powinny być oddzielne dla kobiet i mężczyzn. Przepis ten nie dotyczy zakładów, w których zatrudnionych jest do dziesięciu pracowników na jednej zmianie – pod warunkiem zapewnienia możliwości osobnego korzystania przez kobiety i mężczyzn z tych pomieszczeń.
Pomieszczenia socjalne nie należą do znaków bezpośrednio wpływających na bezpieczeństwo – można stosować właściwie dowolne tabliczki, np. z napisami lub z piktogramami. Ważne, by oznakowanie było czytelne i zrozumiałe. W niektórych jednak miejscach konieczne jest stosowanie określonych znaków, np. w jadalniach – znaki informujące o zakazie palenia tytoniu, odpowiednio oznakowane powinny być też palarnie (np. palarnia, tu wolno palić).
