Nakaz stosowania ochrony rąk – oznakowanie i przepisy BHP
Nakaz stosowania ochrony rąk w miejscu pracy: przy jakich pracach konieczne jest stosowanie środków ochrony rąk, jakie środki ochrony indywidualnej służą do ochrony rąk, jak powinny być oznakowane miejsca i stanowiska pracy, przy których ręce narażone są na urazy mechaniczne, kontakt z niebezpiecznymi substancjami czy promieniowaniem.
Rola właściwego oznakowania i stosowania środków ochrony rąk
Ręce są naturalnym narzędziem pracy – umożliwiają chwytanie i manipulowanie narzędziami, wykonywanie precyzyjnych czynności, przekazywanie informacji poprzez gesty i realizację właściwie większości zadań. Jednocześnie są najbardziej narażone na różnego typu urazy. Skaleczenia, otarcia, oparzenia, podrażnienia na skutek kontaktu z substancjami chemicznymi to jedne z częstszych przyczyn wypadków przy pracy.
Aby chronić ręce, należy stosować odpowiednie środki ochrony indywidualnej. Najczęściej, w zależności od rodzaju zagrożenia, stosuje się rękawice ochronne o odpowiednich właściwościach, które zabezpieczają dłonie przed działaniem czynników niebezpiecznych i szkodliwych. Warto pamiętać, że stosowanie rękawic ochronnych nie jest opcjonalne. Jeśli w miejscu pracy występuje zagrożenie, pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Mówi o tym kodeks pracy. Wskazuje on również obowiązki pracowników. Zgodnie z art. 211 podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad BHP. Pracownik ma obowiązek stosować środki ochrony zbiorowej i używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego – zgodnie z ich przeznaczeniem.
Równie ważne jest właściwe oznakowanie. Znak „nakaz stosowania ochrony rąk” szybko i skutecznie przekazuje pracownikom informacje o konieczności używania odpowiednich ŚOI, przypomina o zagrożeniu i zwiększa świadomość na temat występujących w danym miejscu zagrożeń.
Nakaz stosowania ochrony rąk – oznakowanie BHP
W miejscach, w których nie można wyeliminować występujących zagrożeń, niezbędne jest stosowanie odpowiedniego oznakowania. Znaki pełnią funkcję informacyjną i prewencyjną. Nie tylko przypominają o obowiązku stosowania rękawic ochronnych, ale też zwracają uwagę na występujące lub mogące występować zagrożenia.
Stosowane w zakładzie pracy znaki BHP (znaki bezpieczeństwa: ostrzegawcze, nakazu, zakazu i informacyjne) muszą spełniać wymagania Polskich Norm. Obecnie obowiązującą jest norma PN-EN ISO 7010. Znaki spełniające normy mają ustandaryzowany wygląd i kolorystykę. Umieszczone na nich piktogramy są łatwe do zrozumienia, co gwarantuje, że komunikat jest czytelny, intuicyjny i jednoznaczny.
Znaki nakazu BHP „stosuj ochronę rąk” – norma PN-EN 7010
Znaki nakazu BHP według normy PN-EN 7010 mają kształt koła. Na niebieskim tle znajduje się biały piktogram – w przypadku znaku „nakaz stosowania ochrony rąk” są to dwie rękawice. Znak może występować w wersji z opisem. Wówczas pod piktogramem umieszczona jest krótka informacja (np. stosuj ochronę rąk, stosuj rękawice ochronne).
Jeśli natomiast ze względów bezpieczeństwa konieczne jest stosowanie kremu ochronnego do rąk, nie stosuje się znaku z piktogramem rękawic. Wśród znaków zgodnych z normą PN-EN 7010 jest odpowiedni znak wyrażający taki nakaz – na niebieskim tle znajduje się biały piktogram przedstawiający dłoń i tubkę z kremem. Również znak „nakaz stosowania kremu ochronnego” może występować w wersji z opisem (np. stosuj krem ochronny).
Gdzie należy umieścić znak „nakaz stosowania ochrony rąk”?
Znaki BHP powinny być czytelne i dobrze widoczne. Gdzie należy je umieszczać? Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów BHP znaki bezpieczeństwa powinny być zawieszone odpowiednio do linii wzroku – w miejscu lub w najbliższym otoczeniu określonego zagrożenia, natomiast w przypadku zagrożenia ogólnego – przy wejściu na teren, na którym ono występuje. Przepisy wskazują również, że miejsce, w którym znajdują się znaki powinno być dobrze oświetlone i łatwo dostępne. Jeśli w danym miejscu poziom światła dziennego jest niedostateczny, należy oświetlić je światłem elektrycznym lub zastosować znaki wykonane z materiału lub pokryte materiałem mającym zdolność emisji światła po usunięciu jego źródła.
Nakaz stosowania środków ochrony rąk w instrukcjach BHP
W przypadku, gdy w danym zakładzie pracy lub na danym stanowisku istnieje konieczność stosowania ochrony rąk, taka informacja powinna znaleźć się w instrukcji BHP. Warto przypomnieć, że obowiązkiem pracodawcy jest udostępnienie pracownikom do stałego korzystania instrukcji dotyczących stosowanych w zakładzie pracy procesów technologicznych, wykonywania prac związanych z zagrożeniami, obsługi maszyn i innych urządzeń, postępowania z materiałami szkodliwymi i niebezpiecznymi, a także udzielania pierwszej pomocy. Instrukcja BHP powinna nie tylko określać wymagane środki ochrony indywidualnej, ale i wyjaśniać, kiedy i jak należy ich używać.
Kiedy konieczne jest stosowanie ochrony rąk – zagrożenia i przykłady prac
| Rodzaj zagrożenia | Środki ochrony rąk | Przykłady prac wymagających stosowania środków ochrony rąk |
| Fizyczne – mechaniczne: drgania | rękawice ochronne | – prace za pomocą ręcznych narzędzi – pace z wykorzystaniem maszyn i urządzeń budowlanych |
| Fizyczne – mechaniczne: statyczny ucisk na części ciała | rękawice ochronne chroniące przed statycznym uciskiem | – wyburzanie – obsługa ładunków |
| Fizyczne – mechaniczne: otarcia, ukłucia, ugryzienia, cięcia lub odcięcia, zaciśnięcia, ukąszenia, przekłucia lub przebicia | rękawice ochronne do pracy mechanicznej | – roboty z ramami ze stali – przenoszenie obiektów o ostrych krawędziach – prace z częstym cięciem za pomocą ręcznego noża podczas produkcji lub uboju – wymiana ostrzy w maszynach do cięcia – roboty leśne – prace ogrodnicze |
| Fizyczne – termiczne: wysoka temperatura lub ogień | rękawice ochronne chroniące przed wysoką temperaturą lub ogniem | – spawanie i kucie – praca przy wysokich temperaturach, falach gorąca lub ognia – prace z roztopionymi substancjami lub w ich sąsiedztwie |
| Fizyczne – termiczne: niska temperatura | rękawice ochronne chroniące przed niską temperaturą | – praca na otwartej przestrzeni w bardzo niskich temperaturach – prace w pomieszczeniach o bardzo niskiej temperaturze – praca z płynami kriogenicznymi |
| Fizyczne – elektryczność: Porażenie prądem (dotyk bezpośredni lub pośredni) | rękawice elektroizolacyjne | – prace pod napięciem elektrycznym lub w jego bliskości – praca przy systemach elektrycznych |
| Fizyczne – elektryczność: Elektryczność statyczna | rękawice antystatyczne | – obróbka tworzyw sztucznych i gumy – rozlewanie, gromadzenie lub ładowanie do pojemnika – praca w pobliżu elementów o wysokich ładunkach elektrycznych – praca z materiałami wybuchowymi |
| Fizyczne – promieniowanie niejonizujące, w tym słoneczne (inne niż widzialne) | środki ochrony skóry, np. kremy | – praca na otwartym powietrzu – spawanie elektryczne – praca z lampami bakteriobójczymi – praca z lampami ksenonowymi |
| Fizyczne – promieniowanie jonizujące | rękawice ochronne chroniące przed promieniowaniem jonizującym | – obsługa aparatów rentgenowskich – praca w zakresie medycznej diagnostyki radiowej – praca z produktami promieniotwórczymi – praca przy promieniowaniu UV |
| Chemiczne – aerozole, płyny, gazy i pary | rękawice ochronne chroniące przed chemikaliami kremy ochronne jako dodatkowa ochrona (aerozole: cząstki stałe) | Aerozole: cząstki stałe – praca w obecności azbestu – użycie materiałów składających się z nanocząstek lub zawierających nanocząstki Aerozole: cząstki ciekłe – obróbka powierzchniowa – czyszczenie powierzchni – prace z rozpylaczami płynów – prace z kwasami i roztworami żrącymi, środkami odkażającymi i substancjami do usuwania korozji Płyny (zanurzenia, rozpryski, spryskanie i strumienie) – prace z rozpylaczami płynów – prace z kwasami i roztworami żrącymi, środkami odkażającymi i substancjami do usuwania korozji – przetwarzanie materiałów powlekanych – garbowanie – praca w salonach fryzjerskich i kosmetycznych Gazy i pary – obróbka powierzchniowa – czyszczenie powierzchni – prace w pomieszczeniach do fermentacji i destylacji – praca wewnątrz zbiorników i komór fermentacyjnych – prace w zbiornikach, w wąskich pomieszczeniach i gazowych piecach przemysłowych, gdzie może występować gaz lub niedobór tlenu |
| Biologiczne – aerozole, płyny, czynniki biologiczne zawarte w osobach, zwierzętach, materiałach | rękawice ochronne chroniące przed mikroorganizmami | – praca oznaczająca kontakt z ciałem ludzkim oraz płynami pochodzenia zwierzęcego (również ugryzienia, użądlenia) – praca w obecności czynnika biologicznego |
Nakaz stosowania ochrony rąk – FAQ
Pracownik ma obowiązek przestrzegać zasad i przepisów BHP, a stosowanie środków ochrony indywidualnej nie jest kwestią wyboru pracownika. Jeśli w zakładzie pracy lub na danym stanowisku występują zagrożenia, pracownik ma obowiązek używać przydzielonych mu środków ochrony indywidualnej, np. środków ochrony rąk.
Stosowanie środków ochrony rąk jest konieczne, gdy istnieje np. ryzyko urazu mechanicznego, poparzenia, porażenia prądem, kontaktu ze szkodliwymi substancjami chemicznymi lub biologicznymi, kontaktu lub ekspozycji na niskie lub wysokie temperatury, ekspozycji na promieniowanie. Pracodawca ma obowiązek informować pracowników o zagrożeniach i zapewnić im odpowiednie środki ochrony rąk wraz z zasadami ich stosowania.
Tak, jeśli w danym miejscu występują zagrożenia (możliwość urazu rąk, kontakt z czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi), konieczne jest odpowiednie oznakowanie. Do oznakowania miejsc, w których pracownicy muszą używać środki ochrony rąk, stosuje się znaki nakazu BHP zgodne z normą PN-EN ISO 7010.
