Materiały zakaźne i trujące: jak oznakować, jakie są przykłady ładunków niebezpiecznych i jakie środki ochrony zapewnić?
Transport towarów niebezpiecznych, takich jak materiały trujące lub wysoce zakaźne, wymaga odpowiednich środków ostrożności. O tym, co to za materiały, jak obchodzić się z takimi ładunkami i jak powinny być oznakowane jednostki przewożące takie ładunki niebezpieczne, mówią przepisy ADR. Jakie wytyczne znajdują się w rozporządzeniu ADR?
Materiały trujące – klasa 6.1
Materiały trujące, zakwalifikowane do klasy 6.1, to materiały, o których z praktyki wiadomo lub co do których istnieje domniemanie na podstawie badań na zwierzętach, że mogą one – wskutek jednorazowego lub krótkotrwałego działania w stosunkowo małych dawkach – spowodować uszczerbek na zdrowiu lub śmierć człowieka w wyniku ich wdychania, przenikania przez skórę lub połknięcia.
Czy do klasy 6.1 mogą być zakwalifikowane materiały zakaźne? Zgodnie z rozporządzeniem ADR materiały biologicznie zakaźne należą do klasy 6.2, przy czym zmodyfikowane genetycznie drobnoustroje i organizmy powinny być zaliczone do klasy 6.1, jeśli spełniają jej kryteria.
Pakowanie materiałów trujących
Biorąc pod uwagę stopień toksyczności podczas przewozu, materiały klasy 6.1 zalicza się do jednej z trzech grup pakowania:
- I grupa – materiały silnie trujące,
- II grupa – materiały trujące,
- III grupa – materiały słabo trujące.
Materiały trujące niedopuszczone do przewozu
Materiały chemicznie niestabilne klasy 6.1 nie powinny być dopuszczone do przewozu, jeśli nie zostały podjęte wszelkie niezbędne środki ostrożności, aby zapobiec wystąpieniu niebezpiecznych reakcji rozkładu lub polimeryzacji podczas ich normalnego przewozu.
Ładunki niebezpieczne klasy 6.1, które nie powinny być dopuszczone do przewozu – przykłady:
- preparaty fosforków bez dodatków hamujących wydzielanie gazów trujących palnych;
- UN 2249,
- cyjanowodór bezwonny lub w roztworze, niespełniający zapisów dla UN 1051, UN 1613, UN 1614, UN 3294.
Materiały zakaźne – klasa 6.2
Zgodnie z rozporządzeniem ADR materiały zakaźne to materiały, o których wiadomo lub co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że zawierają drobnoustroje chorobotwórcze. Materiały chorobotwórcze są z kolei definiowane jako drobnoustroje (takie jak np. bakterie, wirusy, riketsje, mikoplazmy, pasożyty i grzyby), które mogą powodować choroby u ludzi lub u zwierząt.
- Do klasy 6.2 obejmuje również mikroorganizmy i organizmy zmodyfikowane genetycznie, produkty biologiczne, próbki diagnostyczne i celowo zarażone żywe zwierzęta, jeśli spełniają warunki określone dla tej klasy.
- Toksyny ze źródeł roślinnych, zwierzęcych lub bakteryjnych, które nie zawierają materiałów lub organizmów zakaźnych i nie są nimi skażone, należą do klasy 6.1, UN 3172 lub UN 3462.
Podział materiałów zakaźnych w obrębie klasy 6.2
Materiały klasy 6.2 dzielą się następująco:
- I1 – materiały zakaźne dla ludzi,
- I2 – materiały zakaźne tylko dl zwierząt,
- I3 – odpady medyczne lub kliniczne,
- I4 – materiały biologiczne.
Materiały zakaźne – kategorie
- Kategoria A – materiały zakaźne przewożone w takiej formie, że kontakt z nimi może wywołać u dotychczas zdrowych ludzi lub zwierząt trwałe upośledzenie, zagrożenie życia lub chorobę śmiertelną. Narażenie następuje, jeżeli materiał zakaźny wydostanie się z opakowania ochronnego i dojdzie do fizycznego kontaktu z człowiekiem lub zwierzęciem.
Materiały zakaźne zaliczane do tej kategorii, które wywołują choroby u ludzi albo u ludzi i zwierząt powinny być zaliczone do UN 2814 (przykłady takich materiałów: wirus Ebola, poliowirusy, wirus ospy prawdziwej).
Materiały zakaźne wywołujące choroby tylko u zwierząt powinny być zaliczone do UN 2900 (przykłady: wirus pryszczycy, wirus pomoru bydła).
- Kategoria B – materiały zakaźne niespełniające kryteriów kategorii A.
Znaki i tablice dla jednostek ADR przewożących materiały trujące i materiały zakaźne
Jednostki transportujące materiały niebezpieczne, czyli także materiały trujące klasy 6.1 i materiały zakaźne klasy 6.2, muszą być odpowiednio oznakowane.
Pomarańczowe tablice ADR
Jednostki przewożące towary niebezpieczne powinny być wyposażone w dwie tablice barwy pomarańczowej – jedną mocuje się z przodu, drugą z tyłu pojazdu. Tablice muszą być dobrze widoczne, mieć właściwości odblaskowe i być wykonane z materiałów odpornych na warunki atmosferyczne. Powinny mieć szerokość 40 cm i wysokość 30 cm i czarne obrzeże o szerokości 15 mm.
- W górnej części tablicy umieszcza się numer identyfikacyjny zagrożenia (2 lub 3 cyfry – mogą być poprzedzone literą „X”).
- W dolnej części tablicy umieszcza się numer UN (4 cyfry).
Nalepki ostrzegawcze
Każdą klasę materiałów niebezpiecznych oznakowuje się odpowiednimi nalepkami ADR. Mają one kształt kwadratu ustawionego pod kątem 45°, a ich minimalne wymiary to 100 x 100 mm. W górnej części nalepki znajduje się piktogram, a w dolnej – numer klasy i podklasy (w przypadku klas 6.1 i 6.2 umieszcza się cyfrę „6”), do jakich zakwalifikowany jest dany materiał. Naklejki ostrzegawcze powinny być umieszczone na tle o kontrastującym kolorze lub otoczone linią przerywaną lub ciągłą.
W niektórych sytuacjach, np. ze względu na wielkość sztuki przesyłki, można stosować mniejsze oznakowanie. Nalepki ADR dla materiałów zakaźnych, trujących i innych podklas muszą jednak pozostawać dobrze widoczne i czytelne. W każdym przypadku naklejki powinny być odporne na działanie warunków atmosferycznych
Materiały trujące – znak ADR:
Symbol: czaszka i piszczele, cyfra „6” w dolnym narożu.
Materiały zakaźne – znak ADR:
Na naklejce dla materiałów zakaźnych znajduje się piktogram przedstawiający trzy półksiężyce nałożone na koło; w dolnym narożu – cyfra „6”. Oprócz tego nalepka może zawierać napis: „MATERIAŁ ZAKAŹNY” oraz „W RAZIE USZKODZENIA LUB WYCIEKU NATYCHMIAST POWIADOMIĆ WŁADZE PUBLICZNEJ SŁUŻBY ZDROWIA”.
Tablice ADR do oznakowania jednostek transportujących odpady medyczne
Według definicji znajdującej się w rozporządzeniu ADR, odpady medyczne lub kliniczne to odpady powstałe podczas badania lub leczenia zwierząt lub ludzi, lub z badań biologicznych lub doświadczeń naukowych.
- Na pomarańczowych tablicach jednostek przewożących odpady medyczne lub kliniczne, które zawierają materiały zakaźne kategorii A, umieszcza się numery UN 2814 lub UN 2900.
- Na pomarańczowych tablicach jednostek przewożących odpady medyczne lub kliniczne, które zawierają materiały zakaźne kategorii B, umieszcza się numer UN 3291.
Wyposażenie jednostek transportujących materiały trujące i zakaźne
W czasie transportu, składowania i stosowania materiałów trujących i zakaźnych należy stosować odpowiednie środki ochrony indywidualnej oraz zbiorowej. Jednostki ADR przewożące towary niebezpieczne muszą być odpowiednio wyposażone.
Obowiązkowo na wyposażeniu jednostek ADR powinny znajdować się środki gaśnicze oraz elementy wyposażenia dla ochrony ogólnej i indywidualnej.
Środki ochrony ogólnej i indywidualnej dla jednostek przewożących materiały zakaźne lub trujące:
- klin pod koła,
- dwa stojące znaki ostrzegawcze,
- płyn do płukania oczu,
- dla każdego członka pojazdu: kamizelka ostrzegawcza, przenośne urządzenie oświetleniowe, para rękawic ochronnych, środki ochrony oczu (np. okulary ochronne),
- maska ucieczkowa – w przypadku materiałów zakwalifikowanych do klasy 6.1.
Towary niebezpieczne, ze względu na swoje właściwości, stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska naturalnego. W rozumieniu umowy ADR to takie materiały i przedmioty, których międzynarodowy przewóz drogowy jest zabroniony lub dozwolony pod pewnymi warunkami – ustalonymi w załącznikach do rozporządzenia ADR.
Umowa europejska dot. międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) rozróżnia 13 klas towarów niebezpiecznych. Materiały trujące należą do klasy 6.1, natomiast materiały zakaźne – do klasy 6.2.
Jednostki transportujące towary niebezpieczne powinny być oznakowane pomarańczowymi tablicami ADR, na których umieszcza się numer identyfikacyjny zagrożenia oraz numer UN, oraz odpowiednimi nalepkami. Na naklejkach znajduje się numer klasy i podklasy oraz określony symbol. Na nalepce ADR dla klasy 6.1 (materiały trujące) widnieje piktogram przedstawiający czaszkę i piszczele; na naklejce dla klasy 6.2 (materiały zakaźne) – piktogram przedstawiający trzy półksiężyce nałożone na koło (symbol zagrożenia biologicznego).
